شاخص های قابلیت اطمینان را برای چه سطحی محاسبه کنید!

شاخص های نگهداری و تعمیرات یکی از بحث های مهم و همیشه پر مجهول در سیستم های مدیریت نگهداری و تعمیرات بوده و هست! کتاب ها و استانداردهای مختلفی نیز به این مبحث پرداخته اند ولی هر منبعی متناسب با مراجع و صنعت خودش پیش رفته است و شمولیت تام برای همه را ندارد.
طبقه بندی و دسته بندی شاخص های نیز گوناگون و متفاوت است.
در این مطلب به دسته بندی و گروه های شاخص ها و نحوه محاسبه و ذکر آنها پرداخته نمی شود.
اینکه شاخص های نگهداری و تعمیرات در حوزه قابلیت اطمینان تجهیزات چه می توانند باشند و اینکه آنها را در چه سطحی محاسبه کنید.
بهترین شاخص ها برای قابلیت اطمینان تجهیزات در استاندارد ایزو 14224 ذکر شده است به نظر می رسد اگر عزیزان خواننده وقت مناسب و کاملی برای مطالعه این استاندارد صرف کنند بسیاری از سوالات مطروحه در این حوزه را پاسخ خواهند گرفت. به خصوص اینکه محتوی ذکر شده در این استاندارد قابلیت بهره برداری در دیگر صنایع بزرگ را نیز دارد مثل سیمان ، فولاد و غیره.
(همین جا عرض شود که شاخص اثر بخشی کلی تجهیزات OEE را کلا برای حوزه قابلیت اطمینان تجهیزات و واحد نگهداری و تعمیرات از ذهن خارج کنید! این شاخص جایگاه دیگری دارد و برخی از عزیزانی که این شاخص را در پتروشیمی و پالایشگاه و سیمان و غیره محاسبه کرده و در حد مقاله در کنفرانس های اخیر در سطح کشور ارائه داده اند کاری است در حد اعجاب بومی سازی شاخص در ایران!)
به عنوان نمونه لیستی از بهترین شاخص های قابلیت اطمینان موارد زیر پیشنهاد می شود(قبلا در خصوص تشریح آنها در سایت مطالبی درج شده است با جستجو یا بخش شاخص های نت می توانید مطالعه کنید):
MTBF: Mean time between failures
MTTF: Mean time to failure
MTBR: Mean time between repairs
MTTR: Mean time to repair
برای نحوه محاسبه آنها پیوست C استاندارد ایزو 14224 را مطالعه کنید و اگر فهمیدید چی به چی شد و چگونه است؟ خبر دهید!
اما این شاخص ها را در چه سطحی محاسبه کنید؟ یعنی اینکه این شاخص ها را می توان برای کارخانه محاسبه کرد!؟ می توان برای خط تولید حساب کرد؟ یا باید برای تجهیز محاسبه کرد؟ آیا می توان آنها را برای قطعات تجهیزات نیز حساب کرد؟ یا اینکه می توان آنها را برای حالت خرابی ها حساب کرد؟
سوالات فوق مواردی است که در کارخانجات مختلف مشاهده کرده ایم که مثلا شاخص MTBF بعنوان شاخص هدف گذاری شده در سطح مدیریت استراتژیک سازمان طرح شده است و کل کارخانه با این شاخص اندازه گیری می شود!! یا اینکه مقدار MTBF خط تولید محاسبه و چالش سازمان این است که تجهیزات سری یا موازی را چگونه تعریف کند که شاخص درست باشد!!
به نظر می رسد درک شاخص و چرایی محاسبه آن خیلی بیشتر از خود شاخص مهم است!
لذا بد نیست چندگام بر گردیم عقب و بپرسیم برای اینکه وضعیت سازمان ، کارخانه ، خط تولید ، واحد تولیدی و یا تجهیزات را بخواهیم نشان دهیم چه شاخص هایی کمک می کنند!؟ نه اینکه بگوییم شاخص MTBF را داریم خوب آن را برای چه هدفی و برای چی محاسبه کنیم؟!
به قدر کافی کتاب ، مقاله و سایت اینترنتی نیز در این زمینه چه خارجی، چه ایرانی وجود دارد. ولی هیچگاه پرسیده نمی شود که آیا فلان کتاب آقای مشهور در زمینه نت در خصوص این شاخص دارد درست می گوید!؟ یا فلان مقاله ارائه شده در کنفرانس آبان ماه آیا فرمول و قاعده مفهومی شاخص را فهمیده و مسیر درست را نشان می دهد!؟
شاخص های فوق را اگر بعنوان شاخص های موثر بر محاسبه قابلیت اطمینان تجهیزات در نظر بگیرید در سطح تجهیز و آیتم های مهم که قابلیت تعمیرپذیری را داشته باشند می توان محاسبه کرد.لذا تا سطح قطعات پایین نروید.
جمع بندی:
شاخص های فوق را برای تجهیز و آیتم های مهم (درخت تجهیز) و قابل تعمیر پذیر و اصلی تجهیز محاسبه کنید.
(نکته تعریف و گردآوری داده های لازم برای پایین تر از تجهیز یا همان آیتم های مهم سخت و تفکیک آنها و قابلیت گردآوری و ثبت داده آنها نیاز به اطلاعات و طرح ریزی زیادی دارد و عملا اگر طرح ریزی درستی روی تبیین تجهیز و درخت آن نداشته باشید به مشکل بر می خورید لذا پیشنهاد می شود در گام اول تا مدتی در سطح خود تجهیز کار کنید و بعد از مدتی که طرح ریزی درخت تجهیز به درستی انجام شد به سطوح پایین تر از تجهیز تعمیم دهید)
این شاخص ها را برای کارخانه ، سازمان ، خرابی ، قطعات یدکی و غیره محاسبه نکنید.
در استاندارد مذکور این شاخص ها بعنوان KPI معرفی شده است امروزه مفهوم KPI در حوزه های مدیریتی کمی تغییر کرده است و این استاندارد مربوط به 2006 است لذا ممکن است از نظر مفهومی کمی تغییر نگرش داد ولی خیلی مهم نیست!
نحوه تحلیل و استفاده از این شاخص ها مهم ترین موضوع است که انشالله در فرصت دیگر به آن خواهیم پراخت.